The sparrow / Mary Doria Russell. – London: Black Swan, 1997.
Hoofdpersoon van dit boek is de linguïst Emilio Sandoz, die op jonge leeftijd door de Jezuïeten in een slum in Puerto Rico ontdekt, binnen de SJ opgegroeid en pater geworden is. Hij voert de hem opgedragen taken geduldig uit, trouwens steeds op zoek naar God en zijn bedoelingen. Een vriend van hem, Jimmy, een middelmatige astronoom, onderneemt zijn laatste zoektocht naar buitenaardse intelligentie – een routinejob met erg lage prioriteit – en hoort muziek van een radiozender die hij nog nooit gehoord heeft. De Societas Jesu organiseert zonder grote ophef een ruimte-expeditie. Doel is het, “the other children of God” te bezoeken. Deelnemers zijn Sandoz en zeven van zijn vrienden.
Kort na de landing op de vreemde planeet ontdekt de groep de Runa, een vriendelijk volk met een eenvoudige levensstandaard. Pater Sandoz voelt zich geheel in zijn element, hij pakt direct de opgave op hun taal en zeden te leren; de groep leeft zich ogenschijlijk goed in bij de Runa. Pater Sandoz vindt eindelijk de taak van zijn leven, ontmoet daarin God en beleeft gelukkige tijden. “It was like he fell in love with God.”
De ontmoeting neemt, vanwege een verkeerde interpretatie van de vreemde cultuur, een tragisch einde: 7 van de 8 overlijden; alleen Sandoz keert terug, getraumatiseerd en verminkt, als een gebroken man, niet wetend of hij God liever haten of ontkennen wil. Doch Sandoz' superieuren blijven, hoe zeer ze van zijn verslag schrikken, overtuigd: “Not one sparrow can fall to the ground without your Father knowing it.” (Matth. 10:29) Thuis begint een lang proces van genezing, dat aan het einde van het boek nog niet afgesloten is.
Het boek staat in principe positief tegenover de Jezuïeten en het Christendom, alhoewel het helaas tamelijk oppervlakkig blijft: slechts terloops worden een paar kleinere praktische problemen van christenen, katholieken en patres besproken. De lezer kan hieruit nauwelijks iets leren over het Christendom.
Wat mij steeds weer opvalt is: boeken die dingen buiten het hier en nu beschrijven laten hun personages heel erg op moderne mensen lijken, physisch, psychisch, cultureel en technisch. Als ik me daar niet door laat storen, zie ik pater Sandoz vooral als een goedwillende missionaris. Ik lees het boek dan ook vooral als een studie van hoe een missionaris zou kunnen leven, in onze moderne tijd, met onze cultuur en techniek. Hierover kan de lezer wel iets leren.
Ik ben benieuwd naar het vervolg, waarin pater Sandoz nog eens een ruimte-expeditie begeleidt: Children of God / Mary Doria Russell. – New York: Ballantine, 1999.
14 september 2001, David N. Jansen