Ondergang / Isaac Asimov ; Robert Silverberg. – Utrecht : Bruna, 1990. – 317 p. – vert. van: Nightfall. – London : Gollancz, 1990.
Kalgash is een planeet met zes zonnen en eeuwig licht – behalve dat er ééns in de 2049 jaar een totale zonsverduistering plaatsvindt. Deze gebeurtenis wordt door een secte, de Apostelen van het Vuur, en wetenschappers van de Universiteit Saro ongeveer te gelijker tijd aangekondigd. Weinigen geloven; velen raken van streek. Er ontstaat een groot chaos, vrijwel alle infrastructuur stort in elkaar. De Apostelen van het Vuur lijken de succesvolsten in het weer opvullen van het machtvacuüm.
De bewoners van Kalgash lijken sterk op mensen. Zowel lichamelijk als psychologisch zijn de overeenkomsten verbazingwekkend. Ook de sociale structuren lijken op de hier voorhandene. Zelfs de secte heeft misschien iets van de Mormonen weg.
Allenige realiteit wordt aan wetenschappelijke resultaten toegekend: de Wetenschap WEETENSCHAPPE, mijn Enige Troost en Zaligmaker. Elke andere godsdienst interpreteren de auteurs puur functioneel. Met de secte wil ook ik me niet echt identificeren. Kerkgebouwen bestaan nog wel, maar hebben kennelijk geen inhoud meer. Asimov en Silverberg zijn wel 150 % natuurwetenschapper.
Ik vroeg me tijdens het lezen af of een dergelijke catastrophe niet ook de aarde zou kunnen treffen. Reusachtige vulkanen? (1628 v. Chr. is in de Aegaeïsche Zee een vulkaan uitgebarsten; de eilanden Thera en Therasia zijn resten van de krater. 1883 n. Chr. is tussen Java en Sumatra de Krakatau uitgebarsten. Daarbij werd vulkanisch stof 50 à 80 km hoog in de atmosfeer geslingerd en over de hele wereld verdeeld; nog drie jaar later waren de gevolgen waarneembaar.) Massale meteorieten? (Volgens sommigen is de scherpe Krijt–Tertiair-grens – 65 miljoen jaar geleden; toen stierven de dinosauri uit – te verklaren door een massale meteorietenregen. Anderen vermoeden ook hier een ophoping van vulkanisme.) Honderden atoombommen? Vuur uit de hemel? Het boek is op het eerste gezicht optimistisch; zelfs zo een wereldwijde catastrophe is te overleven. De elite hervat zich snel en gaat aan de slag met de wederopbouw.
Als je iets exacter leest, merk je echter: het gemene volk behoeft een Führer, die ze opnieuw de beschaving inprent. Deze wordt, puur functioneel, gevonden in... Mondior, de leider van de Apostelen van het Vuur. Theremon, die zich uiteindelijk (schijnbaar) tot de Apostelen van het Vuur bekeert (Deze stap kan ik niet begrijpen: de vrijheidslievende, idealistische journalist Theremon heeft daarvóór een aanbod afgewezen, om als volgeling van een redelijk normale [doch absoluut heersende] leider te werken! Heeft hij misschien een andere bekering gehad?) en daarin staffunctionaris worden zal, zegt: „Zie hun geloof als een machine die de beschaving zal aandrijven in een tijd waarin alle andere machines kapot zijn. [...] Hoop dan dat onze afstammelingen genoeg zullen krijgen van die geheimzinnige knapen.” (hoofdstuk 44) De heersende klasse houdt het gepeupel voor de gek om de mensheid te redden! Is dat dus waarheen de godsdienst van Asimov en Silverberg ons leidt?
Opgenomen in de Bellettrie-catalogus, 1999, David N. Jansen